Gần một nửa dân số Châu Âu có được các kỹ năng nghề nghiệp đầu tiên từ các cơ sở đào tạo nghề, trong đó rất nhiều người tiếp tục học liên thông lên các cấp bậc cao hơn và tham gia các hình thức học tập khác tại nơi làm việc.
Đào tạo nghề được coi là chiến lược trọng tâm trong chiến lược phát triển nhanh, bền vững và toàn diện đến năm 2020 của Châu Âu. Đó là cơ sở đảm bảo cho giới trẻ ở Châu Âu dưới 25 tuổi được đào tạo về kỹ năng nghề nghiệp đạt chất lượng cao trong vòng 4 tháng theo học chính thức hoặc nếu không học sẽ chịu thất nghiệp. Sự phát triển về kinh tế Châu Âu và việc tạo ra công ăn việc làm cho các ngành nghề phụ thuộc vào đào tạo nghề vì đào tạo nghề cung cấp cho con người các kỹ năng để sử dụng vật liệu và công nghệ mới thích ứng với phương thức làm việc mới. Tuy nhiên, các hệ thống đào tạo nghề ở Châu Âu đang cố gắng để đáp ứng mong đợi của thế kỷ 21 đặc biệt vào lúc này khi nền kinh tế đang gặp khó khăn.
“Nền tảng cũ lộ trình mới” là nhan đề trong lễ kỹ niệm lần thứ 40 của Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu năm 2015 vì có thể tận dụng các thế mạnh hiện có. Cách đây gần 20 năm việc hợp tác phát triển đào tạo nghề ở Châu Âu với các mục tiêu hợp tác (theo Công ước Copenhagen) bao gồm các công cụ chung Châu Âu (như Khung bằng cấp Châu Âu) và sáng kiến chung (như Liên minh phát triển kỹ năng nghề Châu Âu) là chưa hình dung được.
Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu (Cedefop) đã hỗ trợ chặt chẽ cho Uỷ Ban Châu Âu, Các nước thành viên và các đối tác phát triển xã hội trên mọi lĩnh vực để nâng cao chất lượng đào tạo nghề ở Châu Âu (Box 1). Trong quá trình thực hiện, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu (Cedefop) đang cung cấp đầy đủ các thông tin cụ thể của các nước, xác định phương hướng và nhu cầu rõ ràng cho các nước thành viên. Ở một số lĩnh vực như thực hiện khung bằng cấp hoặc môi trường thực tập nghề nghiệp thì Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu sẽ hỗ trợ trực tiếp cho các nước thành viên. Sau đây là bản tóm tắt ngắn gọn về một số thành tựu đạt được của Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu trong năm 2014 và những nội dung nổi bật trong chương trình làm việc năm 2015 là minh chứng thực hiện và lộ trình phát triển tiếp theo.
Chính sách hiện đại hóa hệ thống đào tạo nghề
Kể từ năm 2014, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu đã hỗ trợ các nước thành viên trong việc thực hiện chính sách ưu tiên về đào tạo nghề của châu Âu được sự nhất trí của 28 nước liên minh Châu Âu, các nước thành viên (kể cả Cộng hòa Ai xơ len và Na uy) bao gồm các đối tác cộng đồng theo Công ước Copenhagen.
Box 1. Giới thiệu về Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu (Cedefop).
Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu là cơ quan của Liên minh Châu Âu hỗ trợ xây dựng các chính sách đào tạo nghề nhằm thúc đẩy phát triển chất lượng đào tạo nghề cho các nước thuộc Liên minh Châu Âu, các nước đối tác và các tổ chức cộng đồng. Giai đoạn 2012 – 2016 Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu có ba nhiệm vụ ưu tiên:
- Hỗ trợ trong việc hiện đại hóa hệ thống đào tạo nghề
- Cung cấp nền giáo dục nghề nghiệp và giáo dục ở bậc cao hơn bao gồm liên thông đào tạo nghề, đào tạo nghề tại nơi làm việc
- Phân tích kỹ năng nghề và nhu cầu năng lực nghề nghiệp
Những nội dung ưu tiên này bao gồm những nhiệm vụ mà Hội đồng liên minh Châu Âu, Uỷ ban Châu Âu, các nước thành viên và đối tác cộng đồng đặc biệt yêu cầu Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu thực hiện. Những thông tin mà Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu thu thập được thông qua nghiên cứu, phân tích và networking đều được chia sẻ lên các website, ấn phẩm, phương tiện truyền thông và các sự kiện.
Được thành lập vào ngày 10/2/1975 và bắt nguồn từ Tây Béc- lin, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu được thành lập để hỗ trợ Uỷ ban Châu Âu trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Sau đó, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu đã chuyển đến Thesaloniki, Hi lạp vào năm 1995.
Hơn 40 năm qua, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy mạnh hợp tác phát triển đào tạo nghề ở Châu Âu. Theo đánh giá của Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu vào năm 2013, việc phân tích hệ thống đào tạo nghề có giá trị khá cao. Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu được công nhận là trung tâm hàng đầu về đào tạo nghề theo Khung bằng cấp Châu Âu và phối hợp với các tổ chức quốc gia và quốc tế khác.
Vào tháng 9/2014, Trung tâm phát triển đào tạo nghề Châu Âu (CEDEFOP) phối hợp cùng Ủy ban Châu Âu tổ chức hội thảo về “xây dựng đào tạo nghề Châu Âu”. Hội thảo thu hút sự chú ý của các nước thành viên về việc thực hiện chương trình mục tiêu của Bỉ giai đoạn 2011-2014. Đồng thời, các đại biểu cũng xoay quanh việc thảo luận về những thành công cũng như những trở ngại và giải pháp để thực hiện chương trình này.
Vào năm 2015, Cedefop sẽ xuất bản báo cáo về “đẩy mạnh đào tạo nghề cho cuộc sống tốt đẹp hơn”. Bản báo cáo này sẽ phân tích chi tiết về những tiến bộ đã đạt được. Ví dụ, Khung Bằng Cấp Châu Âu (EQF) và Khung trình độ quốc gia không những làm cho mọi người hiểu rõ hơn về các Bằng cấp ở một số quốc gia mà khung Bằng cấp này còn được xem là một chất xúc tác để thay đổi bức tranh chung về đào tạo nghề. Điều này bao gồm sự chuyển dịch trong việc xây dựng Chương trình đào tạo nghề dựa vào mục tiêu đầu ra (người học có thể làm được gì sau khi hoàn thành khóa học) thay cho cách làm cũ (dạy những gì giáo viên có, không phải điều người học cần) mà điều này đã hạn chế người học tiếp thu những kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp. Việc phân tích các Bằng cấp trong Khung Bằng Cấp Châu Âu cấp độ 5 cho thấy rằng ở cấp độ này người học được cung cấp những kiến thức và kỹ năng đáp ứng cho nghề nghiệp hoặc tiếp tục theo học ở bậc cao hơn, điều này giúp thu hút người học cũng như nhà tuyển dụng. Song vẫn còn một khoảng cách lớn trong việc đào tào cấp độ này cho trình độ tốt nghiệp trung học cơ sở mà một số quốc gia thành viên đang khảo sát. Do đó, các phương pháp phê duyệt đào tạo chính quy và không chính quy đang được nâng cao. Đào tạo nghề và các hình thức đào tạo dựa trên công việc cũng được làm mới hơn.
Song thách thức vẫn còn. Sự phê duyệt cần mang tính hệ thống. Sự đóng góp của đào tạo nghề cho những cải tiến, cho doanh nghiệp và cho những đổi mới kinh tế cần được thừa nhận rộng rãi hơn. Sự hợp tác giữa doanh nghiệp, giáo dục và đào tạo, và đối tác xã hội phải mang tính chiều sâu. Năm 2015 Cedefop sẽ làm việc cùng với Ủy ban Châu Âu và các thành viên cũng như các đối tác xã hội để chuẩn bị cho một định hướng mới cho đào tạo nghề.
Những khuyến nghị của hội đồng và nghị viện Châu Âu cho việc thiết lập: khung bằng cấp Châu Âu (EQF) năm 2008, hệ thống tín chỉ Châu Âu cho đào tạo nghề (ECVET) năm 2009, và khung đảm bảo chất lượng cho đào tạo nghề (EQUAVET) năm 2009, cùng với quyết định của Hội đồng và Nghị viện Châu Âu để thành lập Europass (tổ chức văn hóa và giáo dục của liên hiệp Châu Âu) năm 2004, và những khuyến nghị của hội đồng về những nguyên tắc phê chuẩn đào tạo chính quy và không chính quy là những minh chứng thực tế về sự hợp tác của Châu Âu trong đào tạo nghề trong hơn một thập kỷ qua. Những công cụ và nguyên tắc chung của Châu Âu hướng đến sự linh hoạt hơn trong hệ thống đào tạo nghề. Chúng làm thay đổi cách nhìn nhận về các bằng cấp và giúp cho người học chuyển đổi giữa các loại hình đào tạo khác nhau (như là đào tạo nghề và đào tạo hàn lâm) và xóa bỏ các rào cản. Chúng cũng giúp cho tất cả các loại hình đào tạo được nhận diện rõ ràng trong thị trường lao động bao gồm các kỹ năng mà người học tiếp nhận được tại nơi làm việc. Ngay từ đầu Cedefop đã làm việc với Ủy ban Châu Âu, các quốc gia thành viên và đối tác cộng đồng để phát triển các nguyên tắc của Châu Âu và hiện đang hỗ trợ thực hiện ở cấp độ quốc gia.
Sự thành công của các công cụ và nguyên tắc phụ thuộc vào việc mục tiêu đầu ra được áp dụng một cách nhất quán.Vào 2015 một nghiên cứu mới của Cedefop sẽ cho biết thêm về việc mục tiêu đầu ra được sử dụng như thế nào và tác động của chúng trong 33 quốc gia. Cũng trong 2015 Cedefop sẽ chuẩn bị một cuốn sổ tay về việc viết và áp dụng mục tiêu đầu ra. Cuốn sổ tay sẽ là tiêu điểm của diễn đàn về mục tiêu đầu ra mà Cedefop sẽ tổ chức cho các quốc gia thành viên và các đối tác.
Khung bằng cấp Châu Âu là cơ sở để tất cả các bằng cấp quốc gia có thể so sánh với nhau hoặc so sánh với bằng cấp các nước khác. Hiện có khoảng 36 nước đang cố gắng liên kết khung bằng cấp quốc gia với khung bằng cấp Châu Âu trước 2015.Trong năm 2015 Cedefop sẽ đưa ra một ấn phẩm nêu tầm quan trọng của khung trình độ quốc gia đối với các chính sách giáo dục và đào tạo của quốc gia và tác động của chúng đến cách nhìn nhận về bằng cấp của người học và nhà tuyển dụng trên khắp Châu Âu.
Căn cứ vào những cuộc phỏng vấn ở 10 quốc gia Châu Âu, 20 nghiên cứu trường hợp (case study) và một khảo sát với hơn 400 doanh nghiệp Châu Âu, vào tháng 5/2014 Cedefop đã xuất bản `` Use of validation by enterprises `` (đào tạo theo nhu cầu doanh nghiệp), một trong những bài báo tổng hợp về sự phê duyệt đào tạo chính quy và không chính quy .Vào năm 2015 Cedefop sẽ cập nhật những hướng dẫn của Châu Âu về sự phê duyệt.
Việc đảm bảo chất lượng đã củng cố thêm khả năng lưu hành của các bằng cấp khắp Châu Âu. Các nghiên cứu của Cedefop thực hiện vào năm 2014 Quality assurance and building trust between Vet and higher education (Đảm bảo chất lượng và xây dựng sự tín nhiệm giữa đào tạo nghề và giáo dục ở bậc cao hơn), sẽ được đưa ra tranh luận vào năm 2015. Cedefop và Ủy ban Châu Âu sẽ đưa ra những hướng dẫn sơ thảo về một khung đảm bảo chất lượng chung cho các cơ sở đào tạo nghề ở cấp độ quốc gia trước năm 2015.
Hệ thống tín chỉ Châu Âu cho giáo dục và đào tạo nghề (ECVET) giúp phê chuẩn, công nhận và tích lũy những kiến thức và kỹ năng học được từ các nước khác hoặc từ những tình huống khác mà có liên quan đến nghề nghiệp, vì thế chúng là một phần thiết yếu cho bằng cấp quốc gia. Giám sát việc thực hiện trong 38 quốc gia và khu vực Cedefop nhận thấy rằng sự hỗ trợ cho ECVET được hòa trộn. Tiếp theo sau hội thảo của Cedefop vào 5/2014 về hệ thống tín chỉ trong đào tạo nghề và giáo dục ở bậc cao hơn, chúng ta cần tập trung vào việc đơn giản hóa việc chuyển giao giữa các phần giữa hệ thống giáo dục và đào tạo vào việc sử dụng mục tiêu đầu ra cho việc học theo tín chỉ.
Theo số liệu ghi lại số người đang sử dụng Europass, một dạng hồ sơ học tập theo định dạng chuẩn Châu Âu đã được biên dịch ra 27 ngôn ngữ cho người ta dễ sử dụng để hiển thị tất cả những kiến thức, kỹ năng và năng lực của họ. Đã có 102 triệu lượt người truy cập vào trang web (http://europass.cedefop.europa.eu), kể từ khi nó ra mắt vào năm 2005 và chỉ riêng trong năm 2014 là 21 triệu lượt truy cập. Kể từ năm 2005, 48 triệu Sơ yếu lý lịch (CV) đã được tạo trực tuyến và chỉ riêng trong năm 2014 là 13.5 triệu CV. Trong năm 2015, Cedefop sẽ nâng cấp các trang web và đẩy mạnh liên kết với các trang dịch vụ việc làm công cộng.
Cần ưu tiên tăng cường sự gắn kết giữa các công cụ và nguyên tắc. Tháng 11 năm 2014, hội nghị của Cedefop đẩy nhanh tiến độ kiểm tra các liên kết hiện có và tiềm năng giữa chúng. Năm 2015, dự án này sẽ phát triển hơn nữa và sẽ tham khảo ý kiến của Ủy ban Châu Âu về một khu vực Châu Âu với đầy đủ kỹ năng, trình độ và kết quả từ nhiều nghiên cứu của Cedefop.
Tập trung vào người dân: nghề nghiệp và quá trình chuyển tiếp
Tình trạng nhiều thanh niên thất nghiệp đã khơi dậy lại mối quan tâm của người dân về các chương trình đào tạo nghề. Do đó, Cedefop đã hỗ trợ Liên minh Châu Âu về vấn đề đào tạo nghề bằng nhiều cách.
Các chuyên gia của Cedefop đã thảo luận chính sách tại hội thảo do nhà lãnh đạo Liên minh Châu Âu là người Hy Lạp tổ chức về vai trò của đào tạo nghề trong việc đào tạo thanh thiếu niên. Tháng 5 năm 2014, Cedefop và Ủy ban Châu Âu đã tổ chức chỉ đạo Hội nghị phát triển các quan hệ đối tác để giúp các nước đang tìm kiếm đối tác tiềm năng có thể hợp tác trong việc phát triển và mở rộng các chương trình đào tạo nghề. Cedefop sẽ tiếp tục phân tích việc cải cách các loại hình đào tạo nghề trong các nước thành viên và theo dõi sự tiến bộ trong việc thiết lập (song phương) các liên kết đào tạo nghề.
Sự kiện tìm hiểu về chính sách đầu tiên của Cedefop trong tháng 9 năm 2014 đã thảo luận các đánh giá của quốc gia về việc đào tạo nghề tại Lithuania và Malta. Kết quả sẽ được công bố vào năm 2015 và dự kiến có thể sẽ nhân rộng đến hai hoặc ba quốc gia khác. Trong năm 2015, Cedefop cũng sẽ công bố nghiên cứu về vai trò của các cơ sở đào tạo nghề trong việc giảm thiểu số lượng người bỏ học sớm.
Để theo kịp các chương trình ưu tiên về đào tạo nghề của Châu Âu trong giai đoạn 2011-2014, Cedefop đã xuất bản một cuốn sổ tay bàn về các chính sách để giúp các nước thành viên, các đối tác xã hội, doanh nghiệp và các đối tượng khác tăng cường tiếp cận và tiếp tục tham gia vào công cuộc đào tạo nghề. Những kết luận trong cuốn sổ tay chỉ ra nhu cầu của việc nâng cao lợi ích đào tạo nghề liên thông đã được thảo luận bởi các nhà lãnh đạo của Liên minh Châu Âu do Ý làm Chủ Tịch. Trong năm 2015, Cedefop sẽ xuất bản cuốn kiểm kê kết quả học tập đào tạo nghề trong quá trình đào tạo liên thông, trong đó tập hợp các kết quả từ nhiều nghiên cứu của Cedefop bao gồm đổi mới đào tạo nghề và học tập dựa trên công việc cho người trưởng thành và các lợi ích kinh tế và xã hội của việc đào tạo nghề nghề liên thông.
Năm 2014 Cedefop đã đưa ra một cơ sở dữ liệu mới về tài chính dành cho người trưởng thành mà cung cấp thông tin về thiết kế và thực hiện các chương trình chia sẻ chi phí. Sự kiện này được thực hiện tại 27 quốc gia trong EU mà mục đích là để tăng sự tham gia và đầu tư của các cá nhân để khuyến khích người trưởng thành tiếp tục học tập. Trong năm 2015, dựa trên phân tích của các cuộc khảo sát về giáo dục người trưởng thành và tiếp tục sau đó là các khảo sát về đào tạo nghề, Cedefop sẽ công bố một bức tranh rõ ràng về công việc đào tạo nghề và đào tạo nghề ở Châu Âu.
Trong cuốn sách xuất bản của Cedefop đã ghi lại câu chuyện của 125 cá nhân từ năm quốc gia Châu Âu về việc chọn nghề và thay đổi môi trường lao động. Những câu chuyện cho thấy sự hướng dẫn và tư vấn tuyển sinh có ảnh hưởng tới việc chọn nghề và thay đổi nghề nghiệp.
Phân tích Kỹ năng và năng lực
Phân tích của Cedefop về nhu cầu và cung cấp kỹ năng, sự không phù hợp và sự mất cân bằng để hỗ trợ các kỹ năng và công việc mới theo chiến lược chương trình nghị sự của Châu Âu năm 2020.
Cedefop là thành viên trong hội đồng chương trình nghị sự toàn cầu về việc làm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) với OECD, ILO, IMF và các chuyên gia học thuật hàng đầu khác trên toàn thế giới. Cedefop đã đóng góp tích cực các ý kiến tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, đưa ra các kỹ năng phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động trong nền kinh tế thế giới được trình bày vào tháng Giêng năm 2014 tại Davos. Việc không phù hợp kỹ năng đang là một mối quan tâm hàng đầu và là một mất mát đáng kể khi đầu tư vào con người và đang gây thiệt hại cho nền kinh tế và xã hội. Để nâng cao sự hiểu biết về vấn đề kỹ năng không phù hợp ở Châu Âu, trong năm 2014 Cedefop đã tiến hành cuộc khảo sát kỹ năng toàn Châu Âu đầu tiên trong khoảng 50 000 nhân viên trên tất cả 28 quốc gia thành viên nhằm xem xét trình độ và kỹ năng cá nhân của họ có phù hợp với yêu cầu và độ phức tạp của công việc hay không. Trong năm 2015, Cedefop sẽ phổ biến rộng rãi kết quả khảo sát và thảo luận về các chính sách tác động của họ tại một hội nghị cấp cao bàn về chính sách để giải quyết vấn đề không phù hợp kỹ năng.
Vào mùa xuân năm 2014, làm việc với Ủy ban Châu Âu, Cedefop đã đưa ra một website trình bày toàn cảnh vấn đề cải thiện kỹ năng tại Châu Âu. Có 22 điểm nổi bật trong năm 2014, ví dụ như đào tạo nghề, năng lượng tái tạo và xây dựng. Trong năm 2015, công việc sẽ tiếp tục thực thi EUSP mộtdiễn đàn mạng năng động và tương tác cho phép truy cập vào dữ liệu về các xu hướng kỹ năng và việc làm trên khắp Châu Âu.
Những dự báo về cung và cầu về kỹ năng nghề nghiệp của Cedefop cung cấp một bức tranh tổng thể về xu hướng kỹ năng ở Châu Âu. Khi làm việc với các tổ chức quốc tế khác, Cedefop đã tạo được thương hiệu là một trung tâm chuyên nghiệp về sự tương tác giữa kỹ năng, đào tạo và thị trường lao động. Trong năm 2015, Cedefop sẽ cập nhật những dự báo toàn Châu Âu và phân tích xu hướng trong mỗi nước thành viên, đồng thời cũng sẽ phát triển các kịch bản chính sách để xem xét giải quyết vấn đề của Châu Âu về lực lượng lao động đang bị thu hẹp lại. Cedefop sẽ tiếp tục thảo luận về những thách thức kỹ năng đặt ra bằng cách phát triển nền kinh tế xanh qua các tổ chức về đào tạo nghề môi trường trong đó bao gồm OECD, ILO và Unesco.
Một tổ chức Châu Âu hiệu quả
Cedefop giám sát một cách kỹ càng các nguồn lực và hoạt động dựa trên ngân sách. Chỉ số hoàn thành nhiệm vụ cho thấy rằng các bên liên quan đánh giá cao cách thức làm việc của Cedefop. Cedefop làm việc ngày càng chuyên nghiệp hơn (xem biểu đồ). Năm 2014, việc thực thi ngân sách của Cedefop một lần nữa đạt trên 99,3%. Kiểm toán xác nhận rằng quy trình làm việc của Cedefop là chuẩn mực và họ điều hành quản lý rất tốt.
Theo lộ trình của các tổ chức Liên minh Châu Âu, Ủy ban Châu Âu đề xuất sửa đổi Quy chế thành lập năm 1975 của Cedefop là phải phản ánh được sự gia hem đáng kể về quy mô hoạt động trong 40 năm qua của Cedefop. Một ví dụ gần đây cho thấy mặc dù việc hạn chế ngân sách từ năm 2009 nhưng nhiệm vụ thực hiện vẫn tiếp phát triển, đặc biệt là về các mảng như báo cáo chính sách, hỗ trợ về phân tích và dự đoán công vụ và kỹ năng nghề nghiệp ở Châu Âu. Cedefop đảm nhận hem nhiệm vụ mới chẳng hạn như đánh giá bức tranh toàn cảnh kỹ năng của EU và việc đánh giá phê chuẩn toàn Châu Âu. Trong năm 2015, Cedefop sẽ tiến hành một nghiên cứu khả thi về việc triển khai bảng điểm di động đào tạo nghề. Cedefop là một thành viên của nhóm chỉ đạo dự án mới về chi phí và lợi ích của việc đào tạo nghề sẽ được tiến hành vào năm 2016. Năm 2013 Cedefop đã đánh giá và sẽ thực hiện các chính sách hỗ trợ học tập cho đào tạo nghề vào thời gian tới. Tất cả những nhiệm vụ này đòi hỏi phải có sự cam kết về nguồn ngân sách trung hạn.
Với 40 năm kinh nghiệm, Cedefop sẽ tiếp tục hỗ trợ Châu Âu hoạch định chính sách thích hợp với đào tạo nghề đáp ứng nguồn cầu mới trong giáo dục và việc làm.
ThS. Nguyền Thị Thanh Tuyền